Jak działa i jakie funkcje pełni wadium w zamówieniach publicznych?
Instytucja wadium zdefiniowana w art. 704 § 1 Kodeksu cywilnego służy zabezpieczeniu aukcji lub przetargów, w tym w szczególności zamówień publicznych, wymagając od wykonawców wpłaty określonej kwoty pieniężnej lub innej formy zabezpieczenia.
Wadium ma zagwarantować, że wykonawcy przystępujący do przetargu są w stanie zrealizować zamówienie i są chętni do jego realizacji w razie przedstawienia najlepszej oferty. Zgodnie z obowiązującymi przepisami, dla niektórych postępowań w zamówieniach publicznych, wadium jest obowiązkowe.
Wadium w zamówieniach publicznych
W kontekście zamówień publicznych, instytucja wadium została uregulowana w art. 45 ustawy z 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych. Zgodnie z jego treścią, wadium może być określoną kwotą pieniężną składaną przez wykonawców zgłaszających się do przetargu na poczet dotrzymania warunków umowy przetargowej lub inną formą wadium przewidzianą w ustawie. W przypadku zamówień, których wartość przekracza ustalone progi unijne lub jest im równa, wpłacenie wadium przez wykonawców na rzecz organu organizującego przetarg jest obligatoryjne, natomiast przy mniejszej wartości zamówień nieobowiązkowe, choć często stosowane.
Wadium ma z założenia zabezpieczać interesy zamawiającego, który ogłaszając przetarg liczy na uzyskanie wyłącznie realnych ofert od wykonawców gotowych podjąć się realizacji zamówienia. W związku z powyższym wadium stanowi często warunek udziału w przetargu i jest formą odpowiedzialności majątkowej wykonawców za składane przez nich oferty. W momencie zakończenia przetargu, wadium podlega w całości zwrotowi na rzecz wykonawców.
Funkcje wadium w zamówieniach publicznych
Prawo zamówień publicznych regulujące zasady stosowania wadium przez organizatorów przetargów ustala dla wadium dwie podstawowe funkcje. W pierwszej kolejności ma być ono zabezpieczeniem zawarcia umowy po stronie zamawiającego – wadium wpłacają wszyscy uczestnicy przetargu, aby po jego zakończeniu i wyłonieniu zwycięzcy wykonawca nie wycofał się z umowy i realizacji zamówienia. Drugą, ale równie ważną funkcją wadium w zamówieniach publicznych jest jego rola jako warunku ubiegania się o uzyskanie zamówienia. Wykonawcy, którzy chcą uczestniczyć w przetargach na zamówienia publiczne powinni być przygotowani na konieczność wpłaty wadium, jeśli ich umowa ma zostać uwzględniona w przetargu i rozpatrzona przez zamawiającego. Zgodnie z art. 89 ust. 1 pkt 7b Prawo zamówień publicznych, jeżeli wykonawca nie wniesie wymaganego wadium, zamawiający ma obowiązek odrzucić jego ofertę.
Jak działa wadium?
Wadium rozumiane jest najczęściej jako wpłata pieniężna na rzecz zamawiającego, zabezpieczająca go i dopuszczająca wykonawcę do uczestnictwa w przetargu. Należy jednak zdawać sobie sprawę, że prawo zamówień publicznych przewiduje inne formy wnoszenia wadium, przedstawiając zamknięty katalog dostępnych form. Zgodnie z art. 45 ust. 6 ustawy, poza formą przelewu bankowego na konto zamawiającego (jedyna właściwa forma pieniężna), wadium może zostać wniesione także w formie poręczenia bankowego (poręczenia wadialnego), poręczenia spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej, gwarancji bankowej lub gwarancji ubezpieczeniowej. Wniesienie wadium w formie innej niż wymienione nie może zostać uznane za prawidłowe zabezpieczenie, co w praktyce oznacza że papiery wartościowe, czeki, weksle, a nawet gotówka przekazana w ręce zamawiającego nie mogą zostać potraktowane jako wadium.
Choć to zamawiający ustala wysokość wadium wymaganego od wykonawców, wykonawcy mają prawo wyboru formy wnoszonego wadium, o ile ta będzie zgodna z wytycznymi ustawy. Wykonawcy mogą wnosić też wadium w postaci mieszanej, łącząc dwie lub więcej form dających w sumie wysokość nie mniejszą niż kwota określona przez zamawiającego.
